نمایشگاه آثار تصویرگران (2 ): نورالدین زرین کلک

متن : آرشین آگشته ، در حال برطرف کردن اشکال در تصاویر نمایشگاه
شنبه، 14 مرداد 1391

نورالدین زرین کلک در 20 فروردین 1316 در مشهد به دنیا آمد. مادرش، امینه بانو اهل باکو و پدرش ، میرزا محمدخان اهل همدان بود. از طرف پدر، نواده میرزا تقی خان، معروف به بنیان گذار آموزش نوین در همدان است. میرزا تقی خان همرزم مرحوم رشدیه در تبریز بود واولین مدرسه مختلط (دخترانه و پسرانه) را تاسیس کرد.هم او بود که نام "زرین کلک" را برای خاندان خود برگزید.
زرین کلک تحصیلات متوسطه را در تهران تمام کرد ودر سال 1334 وارد دانشگاه تهران شد. او رشته ی داروسازی را در سال 1340 با اخذ مدرک دکتری به اتمام رساند و با درجه ی ستوانی مشغول به کار در ارتش شد. خوشنویسی ونقاشی را نزد پدرش آغاز کرد و به موازات تحصیلات خود، در کلاس های هنرستان کمال الملک شرکت کرد و از تجربیات اساتیدی همچون محمود اولیاء، محمدعلی زاویه و محمد مهردان بهره گرفت.
اولین کار گرافیکی زرین کلک در 12 سالگی بود و روی کتاب قصه چاپ شد. وی در 16 سالگی با کاریکاتور سیاسی وارد عرصه ی مطبوعات شد. بین سال های 1340 تا 1350 به مصور کردن کتاب های جیبی و درسی پرداخت و پس از آن به دعوت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به منظور آموختن پویا نمایی به بلژیک سفر کرد. در سال 1972 در آکادمی سلطنتی بلژیک از رشته ی کارگردانی پویا نمایی فارغ التحصیل شد. سال 1353 اولین مدرسه پویانمایی را در ایران تاسیس کرد و سه سال پس از آن، رشته پویانمایی در دانشگاه هنر را دایر کرد. وی از سال 1971 عضو انجمن فیلم سازان جهانی پویانمایی (آسیفا) بوده است. همچنین به مدت 14 سال ریاست آن را بر عهده داشته است. نورالدین زرین کلک علاوه بر داوری جشنواره های جهانی فیلم پویانمایی، داور جشنواره های بین المللی کتاب و فیلم کودک و نوجوان نیز بوده است.
نورالدین زرین کلک، پرویز کلانتری و غلامعلی مکتبی، از تصویرگران نسل پیش از انقلاب بودند که همکاری خود را با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و نیز دیگر ناشران کتاب کودک ادامه دادند. زرین کلک ابتدا در همکاری با کانون به تصویرگری کتاب هایی پرداخت که خود نویسنده آن ها بود.
این هنرمند علاوه بر تصویرگری، در زمینه ی ساخت انیمیشن نیز فعال بوده و از وی به عنوان پدر انیمیشن کودک ایران یاد می شود. شاید بی دلیل نیست که نام وی همواره یادآور ترکیبی از نقاشی، کتاب، گرافیک و فیلم کودک بوده است.
از آخرین فعالیت های وی می توان به برگزاری نمایشگاه رنگ و روغن در کالیفرنیا، سمینار پویانمایی در کالج دنانزا و دانشگاه کالیفرنیا در لس آنجلس اشاره کرد.

منابع
1- http://wikipedia.org/wikik نورالدین زرین کلک
2- زهره قائینی، تصویرگری کتاب های کودکان، 1390، صفحه 160
3- http://www.zarrinkelk.com

فیلم ها
وظیفه اول ، 1349 (جایزه برای مدارس فستیوال بین المللی فیلم آنسی فرانسه ، 1971)
(جایزه کلودیت کپی فستیوال ملی فیلم بلژیک ، 1971).
زمین بازی با بوش ، 1350
فیلیپو وقطاری از هنگ کنگ ،1351
تداعی، 1352 (دیپلم افتخار فستیوال بین المللی فیلم سان فرانسیسکو آمریکا ،1975)
راهی به همسایه ، 1353
دنیای دیوانه دیوانه دیوانه، 1354 (جایزه بهترین فستیوال سالونیکی یونان، 1976. لوح افتخار فستیوال بین المللی فیلم شیکاگو آمریکا ، 1976. جایزه نقره فستیوال بین المللی 1976،. لوح سپاس فستیوال بین المللی فیلم قاهره مصر ،1976. جایزه بهترین سناریو فستیوال بین المللی اوبرهاوزن آلمان ، 1976. دیپلم افتخار فستیوال بین المللی فیلم پاریس فرانسه ،1976. عنوان جواهر قرن بیستم از فستیوال بین المللی فیلم آنسی فرانسه ، 2000)
امیرحمزه دلدار و گور دلگیر، 1355(دیپلم افتخار فستیوال بین المللی فیلم جیفونی ایتالیا ، 1978)
چشم تنگ دنیادار ،1361
ابرقدرت ها ، 1361 سندباد 1366 ، تا 1370(ناتمام)
مسکو ، 1378
هویت ، 1378
پود ، 1378

آثار تصویرگری
کاریکاتور و تصویرسازی برای روزنامه ها و مجلات ، دهه 1330 تا 1340
کتاب های درسی ابتدایی (اول تا چهارم) ، 1340 تا 1348
چهارراه تمدن ها (بخش ایران) ، 1342
افسانه سیمرغ ، 1344 ( لوح افتخار آی بی بی وای 1348)
امیرحمزه صاحب قران و مهتر نسیم عیار،1346
کلاغ ها ، 1347 (نشان بهترین کتاب سال یونسکو 1349. نشان بهترین کتاب سال یونسکوی بین الملل توکیو ژاپن 1370. سیب طلایی بی ینال براتیسلاوا 1971)
زال و سیمرغ، 1351
قصه گلهای قالی ، 1352
قصه کرم ابریشم ، 1352
نوروزها و بادبادک ها ، 1353
کورش شاه ، 1353
زال و رودابه ، 1354
افسانه های آسیایی 1355
اگر می توانستم ، 1355
آ اول الفباست ، 1356 (لوح تقدیر نمایشگاه کتاب بولونیا ایتالیا ، 1987)
کارخانه همه کاره ، 1368
از آب ها ، 1374
ملانصرالدین (جایزه ویژه هیات داوران بی ینال بین المللی کتاب تهران ، 1378. جایزه موزه ایلوستراسیون توکیو ژاپن ، 2000)
امیرارسلان، زیر چاپ
قصه های مثنوی ، زیر چاپ

تالیف
وقتی که من بچه بودم ، 1353 (نشان بهترین کتاب سال آی بی بی وای و شورای کتاب کودک 1354)
قضیه فیل و فنجان ، 1385



با نگاهی اجمالی به آثار تصویرگری نورالدین زرین کلک، اولین ویژگی که مورد توجه قرار می گیرد، تصاویر خلاق و جسورانه ای است که فراتر از داستان نیز حرکت می کند. تصاویری که همگام بامتن، کودک را به تدریج و آرام به فضای داستان وارد می سازد و او را همراهی می کند، و از مرز دنیای واقعی عبور می دهد و در فضایی خیال انگیز رها می سازد.
زرین کلک، حتی آن جا که متنی علمی-آموزشی را برای کودک تصویر می کند، آموزش را بهانه ای می کند تا تجربه ی شیرین رویاپردازی را به گونه ای ظریف برای کودک هموار سازد. در کتاب های " اگر می توانستم " و " کارخانه همه کاره " ، این خیال پردازی ها تا وارد شدن به یک فضای سورئالیستی پیش می رود.
زرین کلک با قراردادن شخصیت هایی فیگوراتیو در فضاهای انتزاعی، ترکیب بندی هایی بدیع می آفریند که به دنیای فراواقعی نزدیک می شود. در کتاب هایی مانند " کرم ابریشم "، "نوروزها و بادبادک ها " و " امیرحمزه "، شاهد چنین فضاهایی هستیم. شاید بتوان گفت که این تصویرگر پیشرو، فضایی آبستره-فیگوراتیو را در آثار خود به نمایش درآورده که گه گاه این فضاها دارای عناصر نمادین نیز هستند.
از دیگر ویژگی های تصویری این تصویرگر می توان به استفاده از عناصر تصویری فرهنگ ایرانی اشاره کرد. برخی آثار ملهم از هنر ایرانی به ویژه نگارگری ایرانی است. استفاده از نقوش تزیینی و نقش مایه های ایرانی(امیرحمزه)، استفاده از فیگورهایی مشابه در نگارگری(زال و رودابه)، تصاویر حجاری(کورش کبیر) و قاب بندی هایی مشابه فضاهای نگارگری(بادبادک ها) از جمله ویژگی هایی هستند که باعث تداعی تصاویرمتعلق به هنر ایران و به خصوص نگارگری ها می شوند. ذکر این نکته ضروری است که زرین کلک این ویژگی های کلاسیک را آگاهانه در قالب ترکیب بندی هایی مدرن آرایش داده و و از زیاده گویی به شدت پرهیز کرده است(امیرحمزه).
در تصاویر زرین کلک، متن بخشی از تصویر و ترکیب بندی است و به گونه ای خلاق با تصاویر درهم آمیخته است. بسیاری از این ترکیب بندی ها دو صفحه ی روبرو را به خود اختصاص می دهند. زرین کلک همچون نگارگر ایرانی ابتدا برای خود کادر تعریف کرده و سپس آن را شکسته و از آن می گریزد. این تصویرگر برای به کار بردن عناصر فرهنگی تصویری ایران، لزوما احتیاج به داستان ایرانی و فضای ایرانی ندارد. او در بازنمایی شخصیت های کتاب " آموزش الفبا " که اثری آموزشی است نیزاز فرم ها و رنگ های ایرانی استفاده کرده است.
در آثار زرین کلک، تکنیک در جهت ارزش های بیانی تصویر به کار گرفته شده است. بیشترداستان های او با تکنیک آبرنگ و طراحی خطوط به تصویر کشیده شده است. یکی از موفق ترین کتاب های او "کلاغ ها" است که تصاویر آن تلفیقی از تکنیک چاپ انگشت، آبرنگ و طراحی های خطی است . او این سه تکنیک را به گونه ای هنرمندانه و در جهت موضوع داستان به کار می گیرد.
نورالدین زرین کلک از پیشگامان هنر تصویرگری کتاب کودک در ایران است که تمامی ویژگی های ذکر شده را در فضایی که هنوز تصویرگری کتاب کودک در ایران رشد چندانی نیافته بود، به تصویر کشیده است.

کتاب های درسی ابتدایی (اول تا چهارم) ، 1340 تا 1348	کتاب های درسی ابتدایی (اول تا چهارم) ، 1340 تا 1348	کتاب های درسی ابتدایی (اول تا چهارم) ، 1340 تا 1348	کتاب های درسی ابتدایی (اول تا چهارم) ، 1340 تا 1348
کتاب های درسی ابتدایی (اول تا چهارم) ، 1340 تا 1348	کتاب های درسی ابتدایی (اول تا چهارم) ، 1340 تا 1348	104 more05 کلاغ ها، 1346	104 more06 کتاب های درسی ابتدایی (اول تا چهارم) ، 1340 تا 1348
امیرحمزه صاحبقران و مهترنسیم عیار	امیرحمزه صاحبقران و مهترنسیم عیار	امیرحمزه صاحبقران و مهترنسیم عیار	امیرحمزه صاحبقران و مهترنسیم عیار
کلاغ ها، 1346	کلاغ ها، 1346	104 more13 کورش شاه ، 1353	104 more14 کلاغ ها، 1346
زال و سیمرغ ، 1351	زال و سیمرغ ، 1351	زال و سیمرغ ، 1351	زال و سیمرغ ، 1351
قصه گلهای قالی ، 1352	قصه گلهای قالی ، 1352	104 more21 کورش شاه ، 1353	104 more22 قصه گلهای قالی ، 1352
104 more23 قصه گلهای قالی ، 1352	104 more24 قصه کرم ابریشم ، 1352	104 more25 زال و رودابه ، 1354	104 more25 قصه کرم ابریشم ، 1352
104 more26 قصه کرم ابریشم ، 1352	104 more27 نوروزها و بادبادک ها ، 1353	104 more28 نوروزها و بادبادک ها ، 1353	104 more29 نوروزها و بادبادک ها ، 1353
104 more30 کورش شاه ، 1353	104 more32 آ اول الفباست1 ، 1356	104 more32 کورش شاه ، 1353	104 more34 زال و رودابه ، 1354
زال و رودابه ، 1354	افسانه های آسیایی 1355	اگر می توانستم ، 1355	اگر می توانستم ، 1355
اگر می توانستم ، 1355	اگر می توانستم ، 1355	104 more43 آ اول الفباست1 ، 1356	104 more44 آ اول الفباست2 ، 1356
104 more45 آ اول الفباست2 ، 1356	104 more46 آ اول الفباست2 ، 1356	104 more47 آ اول الفباست2 ، 1356	104 more52 کارخانه همه کاره ، 1368
104 more53 از آب ها ، 1374	104 more54 از آب ها ، 1374	104 more55 از آب ها ، 1374	104 more58 ملانصرالدین
104 more60 ملانصرالدین	104 more63 امیرارسلان	104 more64 قصه های مثنوی	104 more65 قصه های مثنوی
104 more66 قصه های مثنوی	104 more67 قصه های مثنوی	104 more68 پوستر عید ، کتاب سال تصویرگران 1384	104 more69 کتاب سال تصویرگران 1384
104 more70 کتاب سال تصویرگران 1384